Giữa lòng Edo xưa – kinh đô nhộn nhịp với những dãy phố gỗ san sát – luôn tiềm ẩn một mối hiểm họa: hỏa hoạn. Trong thời kỳ Edo (1603–1868), khi một đốm lửa bùng lên, những người lính cứu hỏa (hikeshi) sẽ là lực lượng đầu tiên lao vào nguy hiểm, chiến đấu với ngọn lửa để cứu lấy cả khu phố. Đồng phục của họ – Hikeshi Banten (火消半纏) – thoạt nhìn chỉ là chiếc áo khoác chần bông giản dị, nhưng ẩn bên trong là một bí mật rực rỡ.
Bí mật nằm ở mặt trong
Bề ngoài, Hikeshi Banten có màu sắc và hoa văn đơn giản, phù hợp với công việc nặng nhọc. Nhưng mặt trong lại được trang trí bằng những bức tranh nhuộm tinh xảo, tái hiện các cảnh tượng anh hùng, thần thoại và truyền thuyết Nhật Bản – từ chiến binh Kato Kiyomasa hạ gục hổ dữ, Musashibo Benkei vật lộn với cá chép khổng lồ, cho tới Tướng quân Minamoto no Yorimitsu đánh bại nhện yêu.
Những hình ảnh này không chỉ để trang trí. Chúng là biểu tượng của sức mạnh, lòng quả cảm và niềm tin – như một “lá bùa” tinh thần mà người lính cứu hỏa mang theo khi đối mặt với lửa.
Công năng và ý nghĩa
Hikeshi Banten được may từ nhiều lớp bông dày, sử dụng kỹ thuật Sashiko để gia cố độ bền. Trước khi xông vào đám cháy, lính cứu hỏa sẽ ngâm áo trong nước để tăng khả năng chống nhiệt. Công việc của họ không chỉ là dập lửa, mà đôi khi còn phải phá hủy những căn nhà đang cháy để ngăn lửa lan – một nhiệm vụ đầy hiểm nguy nhưng cần thiết trong đô thị toàn nhà gỗ.
Sau khi khống chế ngọn lửa, người lính cứu hỏa sẽ lộn trái chiếc áo, để lộ bức tranh bên trong như một cách tuyên bố chiến thắng và tri ân “biểu tượng hộ mệnh” đã đồng hành cùng mình. Chính điều này khiến họ trở thành những nhân vật được dân chúng kính trọng, xem như những anh hùng bảo vệ thành phố.
Tinh hoa thủ công Edo
Để hoàn thiện một chiếc Hikeshi Banten, người thợ có thể mất hàng tuần. Hoa văn bên trong áo được thực hiện bằng kỹ thuật nhuộm Tsutsugaki (筒描): họa tiết được vẽ bằng bột gạo nhão qua một ống tsutsu (giống túi bắt kem), sau đó vải được nhuộm màu. Khi giặt sạch bột gạo, những phần được phủ sẽ hiện lên màu trắng nổi bật trên nền vải – tạo nên các đường nét sắc sảo, sống động.
Ngày nay, Hikeshi Banten được trưng bày tại nhiều bảo tàng Nhật Bản, thường được lộn mặt trong ra ngoài để khách tham quan chiêm ngưỡng trọn vẹn những tuyệt tác hội họa ẩn trong lớp áo cứu hỏa.
Di sản của lòng dũng cảm
Không chỉ là trang phục bảo hộ, Hikeshi Banten là sự giao thoa giữa nghệ thuật, thủ công và tinh thần chiến đấu. Nó kể câu chuyện về một thời kỳ mà lính cứu hỏa không chỉ đối đầu với ngọn lửa bằng sức lực, mà còn mang theo niềm tin và sự tự hào được dệt, chần, nhuộm tỉ mỉ vào từng đường kim, sợi vải.
Ngày nay, dù phố phường Edo đã trở thành Tokyo hiện đại, hình ảnh Hikeshi Banten vẫn còn đó như biểu tượng của lòng quả cảm – nhắc nhớ rằng có những “chiến binh” từng khoác lên mình cả nghệ thuật lẫn mạng sống để bảo vệ thành phố khỏi biển lửa.