Momijigari – Hành trình ngắm lá thu trong văn hóa Nhật Bản.

Mỗi độ thu sang, khắp Nhật Bản lại chìm trong sắc đỏ và vàng rực rỡ. Từ những triền núi phủ đầy lá phong đến các con đường rợp bóng cây, từng chiếc lá như đang thi nhau khoe sắc trước khi buông mình xuống đất. Người Nhật gọi thú vui ngắm lá thu này là Momijigari (紅葉狩り) – “săn lá đỏ”. Tập tục ấy không chỉ là hoạt động dã ngoại, mà còn là một lát cắt sâu đậm trong bức tranh văn hóa Nhật Bản.

 

Dấu vết từ hơn 1.200 năm trước

Từ “momiji” đã xuất hiện trong Vạn Diệp Tập – tuyển tập thơ cổ nhất của Nhật Bản, cho thấy thú ngắm lá đã được giới quý tộc thực hiện ít nhất từ thời Nara (710–794). Khi đó, “momiji” thường được viết là 黄葉 (Hoàng diệp) – “lá vàng” – theo chữ Hán mượn từ Trung Quốc.

Đến thời Heian (794–1185), thị hiếu thay đổi: sắc đỏ được ưa chuộng hơn, và chữ viết chuyển sang 紅葉 (Hồng diệp) – “lá đỏ”. Ngày nay, “紅葉” có thể dùng cho cả lá đỏ và lá vàng, nhưng cũng có lúc tách biệt: “紅葉” cho lá đỏ, “黄葉” cho lá vàng. Ở nghĩa hẹp, “momiji” chỉ những loài phong thuộc họ Aceraceae.

 

Vẻ đẹp và tâm trạng thời Heian

Trong suốt thời Heian, ngắm lá thu vẫn chưa thành phong tục rộng rãi. Quý tộc Nhật đã quen với thú ngắm hoa anh đào mùa xuân, hoa tử đằng mùa hè, nhưng lá đỏ thì không thể “tự tìm thấy” ngay trong vườn nhà. Những điểm ngắm lá đẹp nhất thường nằm xa kinh đô, như Sagano hay Arashiyama, đòi hỏi công sức và điều kiện để di chuyển – điều chỉ giới quý tộc mới thực hiện được.

Trong thi ca, sắc lá thu thường gắn liền với núi và sông, mang nặng nỗi buồn vô thường. Với họ, màu đỏ rực rỡ không chỉ là vẻ đẹp, mà còn là lời nhắc về sự tàn phai, về mùa đông đang tới gần.

 

Từ thú chơi quý tộc đến phong tục đại chúng

Phải đến thời Edo (1603–1868), Momijigari mới trở thành phong tục phổ biến. Xã hội hòa bình, giao thông và kinh tế phát triển cho phép tầng lớp thường dân cũng có thể du ngoạn xa. Những chuyến hành hương tới đền Ise, Kumano Sanzan hay núi Phú Sĩ thường kết hợp với việc ngắm lá thu.

Sự bùng nổ ngành xuất bản góp phần thúc đẩy phong trào này. Các sách hướng dẫn du lịch và “bách khoa toàn thư danh thắng” mô tả tỉ mỉ những điểm ngắm lá đẹp, từ đó khơi dậy phong trào Momijigari khắp cả nước.

Đặc biệt, Tướng quân thứ 8 Tokugawa Yoshimune (1684–1751) đã cho trồng hàng loạt cây anh đào và phong ở Asukayama (Tokyo ngày nay), biến nơi đây thành điểm vui chơi bốn mùa, để người dân có thể thưởng hoa anh đào vào xuân và lá đỏ vào thu.

 

Momijigari thời hiện đại

Phong tục ngắm lá thu ngày nay vẫn giữ được tinh thần của Edo: mọi người tụ tập dưới những tán lá đỏ, thưởng ngoạn cảnh sắc và chia sẻ thời khắc mùa thu. Khác với Hanami (ngắm hoa anh đào) thường đi kèm tiệc sake rộn ràng, Momijigari trầm lắng hơn. Người ta nhâm nhi dango, đọc hoặc ngâm thơ haiku, để hòa mình vào sự tĩnh lặng và vẻ đẹp mong manh của mùa.

 

Không chỉ là ngắm lá

Momijigari không đơn thuần là một chuyến đi chơi. Đó là hành trình nối kết con người với thiên nhiên, là cách để người Nhật trân trọng khoảnh khắc, nhận ra vẻ đẹp nằm trong sự đổi thay. Mỗi chiếc lá phong đỏ thắm không chỉ rực rỡ vì sắc màu, mà còn bởi câu chuyện văn hóa đã nhuộm lên nó suốt hơn một thiên niên kỷ.