Thẻ gỗ Ema – Những bức thư gửi đến các vị thần

Sở Kiều Diệp Saturday, July, 2025

Khi nhắc đến tín ngưỡng Nhật Bản, người ta thường nói nhiều đến Thần đạo (Shinto), Phật giáo, những ngôi chùa linh thiêng, đền thờ cổ kính… Nhưng ít ai chú ý đến một chi tiết nhỏ, khiêm nhường nhưng lại đầy sức sống tâm linh: thẻ gỗ Ema – những "bức thư tay" gửi đến các vị thần, phản ánh sâu sắc niềm tin, mong cầu và cả cá tính của người Nhật qua hàng thế kỷ.

Ema là gì?

Ema (絵馬) – đúng theo nghĩa đen là "tranh ngựa" (E = tranh, Uma = ngựa) – là những tấm thẻ gỗ nhỏ được treo tại các đền thờ Thần đạo hoặc chùa Phật giáo ở Nhật. Người dân viết lên đó điều ước của mình: có thể là mong thi đậu, cầu duyên, tìm việc, có con, sức khỏe, trúng số... rồi treo lên giá gỗ tại đền như một cách "gửi thư" đến thần linh.

Những tấm thẻ ấy đôi khi chất đống, phủ kín cả một góc đền, khiến nơi linh thiêng trở nên giống như một phòng trưng bày nghệ thuật tâm linh. Mỗi tấm Ema là một phần câu chuyện riêng biệt, đậm chất người, chất đời và chất Nhật Bản.

Nguồn gốc: Từ con ngựa thật đến tranh gỗ

Lịch sử của Ema bắt nguồn từ một nghi thức hiến tế xa xưa. Trong các buổi lễ quan trọng hoặc khi cầu xin điều gì thiêng liêng, người Nhật từng dâng tặng ngựa thật cho đền thờ – đặc biệt là ngựa trắng, loài vật thiêng có thể truyền tải thông điệp tới thần linh.

Tuy nhiên, không phải đền nào cũng đủ điều kiện nuôi ngựa thật. Do đó, người ta bắt đầu vẽ tranh ngựa thay thế, treo trước cổng đền để tượng trưng. Từ đó, Ema ra đời.

Ban đầu chỉ có hình ngựa trắng đơn giản, nhưng theo thời gian, các hình vẽ trở nên phong phú hơn. Phật giáo du nhập và tiếp nhận hình thức này, cho phép hình ảnh trên Ema mở rộng vượt ra khỏi khuôn mẫu tôn giáo – phản ánh đa dạng mong muốn đời thường của con người.

Biến chuyển qua các thời kỳ

Thời Nara (710–794): Ema xuất hiện lần đầu, chủ yếu vẽ ngựa.
Thời Muromachi (1336–1573): Bắt đầu xuất hiện Ema có hình ảnh khác: rồng, chiến binh, hoa trái, chim chóc...
Thời Edo trở đi: Ema được sản xuất hàng loạt, nhỏ gọn, bán đại trà trong dân gian. Nghệ sĩ nổi tiếng, học trò nghèo, gái làng chơi... ai cũng có thể vẽ hoặc viết lên Ema.

Ngày nay, bạn có thể tìm thấy Ema ở mọi đền chùa tại Nhật. Mỗi vùng, mỗi sự kiện có loại Ema riêng, với hình vẽ đặc trưng: từ 12 con giáp, đứa bé dễ thương, thuyền buồm ra khơi, đến cả cô kỹ nữ khỏa thân ở khu phố cổ Gion.

Ema – Gương phản chiếu ước nguyện con người

Dù cùng hình thức – một tấm gỗ nhỏ treo lủng lẳng – nhưng mỗi Ema lại chứa đựng một khát khao riêng biệt:

Thủy thủ ra khơi treo Ema vẽ thuyền và mặt trời, cầu bình an.
Chiến binh mang hình ảnh samurai oai phong với kiếm trần.
Phụ nữ mang thai gửi Ema vẽ đứa trẻ cười, mong sinh con mạnh khỏe.
Học sinh viết mong ước “đỗ đại học dù không học bài”.
Người thất tình viết mong gặp "người bạn đời chân ái".
Và đôi khi, cả những lời nguyện kỳ lạ, hài hước, hoặc... gợi cảm.

Tập tục và giá trị biểu tượng

Ema ngày nay được bán rộng rãi tại các đền với giá khoảng 300–500 yên (60.000–100.000 VND). Trên mặt trước thường là hình in sẵn (mèo chiêu tài, cá chép, hình nhân vật anime...), mặt sau để viết tay điều ước.

Tuy không có quy định bắt buộc, người Nhật thường:

Viết tên, tuổi, ngày tháng
Nêu rõ điều ước
Không viết lời than trách, xui xẻo

Bạn có thể viết bằng bất kỳ ngôn ngữ nào – vì theo lời đùa dí dỏm của người Nhật: “Kami rất giỏi ngoại ngữ”, miễn bạn viết bằng cả tấm lòng.

Khi nghệ thuật gặp đời thường

Ema không chỉ là vật tín ngưỡng mà còn trở thành một phần của nghệ thuật dân gian. Nhiều chiếc được trang trí bằng tranh Ukiyo-e, những dòng chữ nghệch ngoạc, câu nguyện cảm động hay lạ kỳ.

Vào những dịp đặc biệt như:

Tết Dương lịch
Trước mùa thi tuyển
Lễ hội mùa xuân/mùa hè

…số lượng Ema tại các đền tăng vọt. Người Nhật quan niệm: bắt đầu năm mới với lời nguyện lành sẽ mang lại vận khí tốt cho cả năm.

Với du khách – món quà vừa rẻ vừa thiêng

Đối với du khách, Ema là món lưu niệm tinh tế – mang dáng dấp một tác phẩm thủ công, lại đậm chất văn hóa bản địa. Dù bạn có treo tại đền hay mang về treo ở nhà, nó vẫn mang ý nghĩa cầu phúc, kết nối giữa lòng người với những gì linh thiêng hơn.

Và cũng giống như việc viết nhật ký, khi viết lên một chiếc Ema, bạn đang thổ lộ điều sâu thẳm trong lòng với vũ trụ – dù bạn là ai, đến từ đâu.

Kết: Ema – Biểu tượng của tín ngưỡng sống động

Ema không phải là một nghi lễ tôn giáo khắt khe. Đó là một hành động nhỏ, giản dị nhưng đầy tính người, nơi mong ước cá nhân được đặt giữa thế giới thần linh trong một không gian công cộng. Nó vừa riêng tư, vừa cộng đồng, vừa cổ xưa, vừa hiện đại.

Chẳng có nơi đâu người ta dễ dàng gửi gắm mọi khát vọng sống như ở Nhật – qua một mảnh gỗ bé nhỏ, treo đong đưa trong gió – Ema – thẻ gỗ gửi đến các vị thần.

Cùng Tiệm xem cách thức người Nhật mua Ema và cầu nguyện tại đền nha: