“Xa Phu” Nhật Bản – Những Người Kéo Cả Một Phần Lịch Sử Trên Vai
Trong nhịp sống đô thị hiện đại của Tokyo – nơi những đoàn tàu cao tốc xuyên qua các khu phố sầm uất, nơi ánh đèn rực rỡ không bao giờ tắt – vẫn có một hình ảnh tưởng chừng chỉ còn trong ký ức: những người phu xe (rikisha) hiền hòa, mặc trang phục truyền thống, thong dong kéo chiếc xe gỗ kiểu xưa chở du khách qua từng con đường nhỏ đầy hoài niệm.
Ở Nhật Bản, họ không chỉ là người làm dịch vụ. Họ được tôn trọng như “người gìn giữ ký ức của một thời đại đã qua”, kéo theo sau lưng không chỉ những chiếc xe mà còn cả một di sản văn hóa lâu đời.
Từ phương tiện thô sơ đến biểu tượng văn hóa sống động
Xe kéo (人力車 – Jinrikisha) xuất hiện ở Nhật Bản vào đầu thời kỳ Minh Trị, khoảng năm 1870, nhờ sáng kiến của ba người Nhật sống ở Tokyo. Khi được chính phủ cấp phép sản xuất, chiếc xe nhanh chóng phổ biến khắp các đô thị lớn và trở thành phương tiện di chuyển quen thuộc cho tầng lớp trung lưu, thương nhân và giới quý tộc.
Nhưng cùng với sự phát triển của phương tiện cơ giới, xe kéo dần bị thay thế, biến mất khỏi đời sống thường nhật. Ở Việt Nam, xe kéo từng xuất hiện chỉ vài năm sau Nhật Bản – vào khoảng năm 1883 – nhưng cũng nhanh chóng lùi vào dĩ vãng, nhường chỗ cho xích lô.
Ngược lại, ở Nhật Bản, người ta không để xe kéo biến mất, mà giữ gìn và nâng tầm nó như một sản phẩm du lịch giàu chiều sâu văn hóa. Ngày nay, bạn vẫn có thể bắt gặp hình ảnh những chiếc xe kéo tại các khu phố cổ như Asakusa (Tokyo), Gion (Kyoto), hay ở gần các đền đài, thắng cảnh nổi tiếng – nơi những người phu xe tiếp tục kể lại câu chuyện lịch sử bằng bước chân kiên nhẫn.
Trải nghiệm “lên xe” – bước vào một phần nước Nhật xưa
Không giống một tour du lịch thông thường, một chuyến xe kéo ở Nhật là cả một trải nghiệm lịch sử sống động. Chỉ trong vòng một giờ đồng hồ, hành khách không chỉ được ngồi trên chiếc xe gỗ cổ, mà còn được chính người phu xe – với nụ cười thân thiện và vốn kiến thức phong phú – đưa đi qua các góc phố xưa, kể cho bạn nghe từng giai thoại văn hóa, từng chi tiết lịch sử về nơi bạn đang đi qua.
Người phu xe không đơn thuần là người kéo xe. Họ là hướng dẫn viên, là nhà kể chuyện, là “người tái hiện lịch sử” bằng hành động sống động nhất. Mỗi người đều am hiểu tường tận về thành phố, di tích, và cả tinh thần văn hóa Nhật Bản. Không ít người trong số họ thành thạo tiếng Anh, có thể giao tiếp thoải mái với du khách quốc tế, tạo ra cầu nối không rào cản giữa người kể và người nghe.
Khi bạn ngồi trên chiếc xe ấy, được đối đãi như một quý tộc thời Edo, được nghe về các đền thờ cổ kính, về đời sống geisha, hay những huyền thoại dân gian gắn liền với từng con phố, bạn sẽ hiểu vì sao người Nhật gọi đây là một “cuộc dạo chơi cùng lịch sử”.
Nghề phu xe – nghề danh giá giữa lòng xã hội hiện đại
Ở Nhật Bản, người phu xe không bị coi là lao động tay chân thấp kém. Họ được nhìn nhận như những người đại diện cho văn hóa bản địa, có trách nhiệm bảo tồn ký ức đô thị và truyền đạt văn hóa truyền thống tới du khách.
Họ không ngừng học hỏi, luyện tập thể lực, rèn giũa kỹ năng giao tiếp và kiến thức văn hóa – lịch sử. Chính vì vậy, mỗi người phu xe là một hình mẫu về lòng tự hào dân tộc và tinh thần làm du lịch chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, chiếc xe kéo được họ chăm chút sạch sẽ, gọn gàng như một phần cơ thể, vừa để tôn trọng nghề, vừa thể hiện thái độ trân trọng với khách hàng.
Với thu nhập trung bình từ 100–150 USD mỗi giờ, đây là một nghề không chỉ giúp nuôi sống bản thân, mà còn tạo điều kiện để người phu xe gắn bó lâu dài, truyền nghề cho thế hệ kế tiếp. Chính điều đó giúp cho hình ảnh "xa phu Nhật Bản" không bị mai một mà ngày càng trở nên được yêu mến.
Một bài học từ cách Nhật Bản làm du lịch
Có một sự khác biệt rõ ràng nếu so sánh giữa xe kéo Nhật Bản và các phương tiện tương tự ở các quốc gia khác. Trong khi nhiều nơi để xe kéo chỉ là công cụ kiếm sống đơn thuần, thì ở Nhật Bản, họ biến nó thành biểu tượng văn hóa, một loại hình dịch vụ cao cấp chứa đựng giá trị nghệ thuật, tinh thần và chiều sâu lịch sử.
Điều ấy bắt nguồn từ một triết lý: “Dù là quá khứ tốt đẹp hay không, thì vẫn là một phần không thể tách rời của lịch sử”. Như cách người Nhật vẫn thờ cúng những lãnh chúa có thể từng tàn bạo, họ vẫn giữ chiếc xe kéo – dù từng là biểu tượng của sự phân tầng giai cấp – như một minh chứng cho thời đại đã qua. Và bằng sự trân trọng đó, họ đã biến một phương tiện xưa cũ thành một sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn, tinh tế và bền vững.
Một chuyến xe, một Nhật Bản thu nhỏ
Chỉ trong một chuyến xe kéo kéo dài chưa đầy một tiếng đồng hồ, người ta có thể cảm nhận được nhịp điệu giao thoa giữa hiện đại và cổ kính, giữa nhịp sống số hóa và ký ức thời gian. Người phu xe – với giọt mồ hôi trên vai và nụ cười tươi rói – không chỉ đang phục vụ, mà còn đang kể một câu chuyện – câu chuyện về một nước Nhật không bao giờ đánh mất linh hồn của mình.
Và khi du khách xuống xe, điều đọng lại không chỉ là cảnh đẹp, mà là cảm giác vừa được sống lại trong một lát cắt của lịch sử, với một phần ký ức Nhật Bản vẫn đang chạy bằng chính đôi chân người.
